Medovođe – divlje ptice koje ljudima pomažu u potrazi za medom
U prirodi postoji veliki broj primera fakultativnog, kao i obligatnog simbiotskog odnosa između različitih vrsta živih bića. Ono sa čime se, međutim, nauka ređe susreće, jeste interakcija i zajedničko delovanje čoveka i drugih vrsta, poput određenih vrsta divljih životinja.
Ko su medovođe?
Jedan od jedinstvenih primera protokooperacije, odnosno neobavezne, ali obostrano korisne simbioze, jeste međusobna komunikacija i uzajamno dejstvo pripadnika afričkih plemena i jedne sasvim neobične i posebne vrste ptica. Medovođe (Indicator indicator) su male ptice iz porodice Indicatoridae koje naseljavaju područje južno od Sahare i hrane se prvenstveno pčelinjim jajima i saćem, te je vešto pronalaženje košnica jedno od njihovih najzapaženijih karakteristika. Ono što za njih predstavlja problem, jeste kako dopreti do hrane koja se nalazi unutar košnice prepune naročito agresivnih, afričkih pčela. Tu nastupaju ljudi.
Za mnoga afrička plemena, med je jedan od tradicionalnih izvora hrane, ali pronalaženje samih košnica predstavlja izazov. Tragači za medom iz mozambičkih plemenskih zajednica tom prilikom se oslanjaju na pomoć malih divljih pomagača koji ih vode do košnica skrivenih visoko u drveću. Kada zajedničkim snagama pronađu košnicu, ljudi uzimaju med za sebe, dok u znak zahvalnosti, medovođe bivaju nagrađene ostacima pčelinjeg saća.
Medovođa – lat. Indicator indicator
Komunikacija između divlje životinje i čoveka
Iako je ovakva vrsta simbiotskog odnosa već izvesno vreme poznata nauci, istraživanja sprovedena u poslednjih nekoliko godina dala su neverovatne rezultate. Naučnici su utvrdili da između ovih divljih ptica i ljudi vlada posebna vrsta povezanosti i specifičnog odnosa zasnovanog na uzajamnom poverenju i razmeni karakterističnih zvukova i oblika ponašanja koji se ne sreću u svakodnevnom životu. Ono što dodatno fascinira, jeste pretpostavka da se medovođe odazivaju na tačno određene vokalne signale koje pripadnici istočnoafričkog plemena Yao proizvode kako bi ih pozvali u potragu. Osim prihvatanja poziva, ptice nekada i same iniciraju čin potrage, ispuštajući specifičan zvuk i tražeći saradnika u čoveku. Postavljaju se pitanja, kako i na koji način medovođe prihvataju i uzvraćaju komunikaciju.
Tim istraživača sproveo je niz eksperimenata sa ciljem definisanja prirode ovakve komunikacije. Ono što ih je posebno zainteresovalo, jeste da li su medovođe zaista sposobne da razumeju sadržaj određene zvučne poruke kao poziv za traženje meda, ili naprosto reaguju izvesnim ponašanjem na samo prisustvo ljudi. U svrhu istraživanja, naučnici su snimili specifičan zvuk koji pripadnici plemena Yao proizvode kada dozivaju ptice, a koji su kroz naučne radove zabeležili kao “brrrr-hm”, kao i brojne druge uobičajene zukove i glasove, poput plemenskog naziva za reč med ili ličnih imena tragača.
Čovek i medovođa
Rezultati istraživanja
U čak 66 posto slučajeva, medovođe su se odazivale upravo na taj specifičan zvuk lokalnog stanovništva, što ukazuje na njihovu sposobnost pridodavanja značenja signalu, razumevanja i reagovanja na taj isti signal. Ono što dodatno potkrepljuje ove rezultate, jeste činjenica da stanovništvo koje živi 1000 km dalje od prostora koje naseljava pleme Yao, koristi drugačije vokalne signale na koje se odazivaju medovođe iz tog dela geografskog područja. Ovo saznanje je potvrdilo hipotezu o dvosmernosti komunikacije, kao i o prirodi simbiotskog odnosa, koja bi mogla biti posledica evolucije medovođa, u cilju ostvarivanja kooperacije sa ljudima. Mlade jedinke ovih ptica, međutim, ne odazivaju se na pozive tragača kao što to čine adulti, što ukazuje da se ovakav oblik ponašanja vremenom uči.
Potraga za medom
Prilikom traganja za košnicama, medovođe sleću sa krošnje na krošnju, usmeravajući tragače i pokazujući im put. Cvrkutom i izvesnim pokretima tela, poput pomeranja beličastog repa, medovođe pružaju dodatne signale i informacije u toku same potrage. Kada pronađu košnicu, članovi plemena Yao zapaljenim snopom pruća rasteruju pčele, neretko trpeći ubode istih. Statistika je pokazala da je potraga za medom bez pomoći medovođa bila uspešna u svega 17 posto slučajeva, dok je značajno veći procenat, čak 54 posto, zabeležen kada su se ljudi oslanjali na koordinisano vođenje ovih ptica.
Čovek drži medovođu
Ovakvi neverovatni primeri simbiotskih odnosa između evolutivno različitih vrsta, bude brojna pitanja o nastanku i divergiranju tih istih, ali i drugih vrsta, kao i osnovama, ali i granicama učenja i ponašanja. Postavlja se pitanje, da li je čovek zaista kognitivno najnaprednije biće i da li će evolucija u budućnosti doneti promene koje iz ove perspektive nismo mogli ni da zamislimo.
Izvori:
- Spottiswoode, C. N.; Begg, K. S.; Begg, C. M. (2016). Reciprocal signaling in honeyguide-human mutualism. Science, 353(6297), 387–389. doi:10.1126/science.aaf4885
- https://www.nytimes.com/2016/07/23/science/birds-bees-honeyguides-africa.html
- https://www.bbc.com/news/science-environment-36854465
