Pitali smo životinje iz Černobilja – ljudi su gori od radijacije
U proleće 1986. desila se najveća nuklearna katastrofa u istoriji. Usled eksplozije koja je gorela čitavih 10 dana, došlo je do zračenja i oslobađanja teških metala preko teritorija Ukrajine, Belorusije, Rusije, Evrope, pa sve do Severne Amerike.
Decenijama se vrše istraživanja i vode debate u naučnim krugovima o uticaju radijacije na zdravlje, rast i evoluciju organizama koji naseljavaju ovu oblast. Naučna zajednica je podeljenog mišljenja i pitanje je kada će se rešiti dilema vezana za Černobilj. Jedna grupa naučnika smatra da radijacija ne igra važnu ulogu u brojnosti životinja, a druga grupa govori upravo suprotno, odnosno kako radijacija i te kako ima uticaja na biodiverzitet.
Ipak, postoji zrno istine u oba stanovišta. Naime, nije upitno da li radijacija ima uticaja na živi svet na severu Ukrajine, već doze kojima su izložene životinje.
Zona isključenja je teritorija od 30 kilometara kvadratnih oko nuklearne elektrane, gde je zabranjen pristup ljudima nakon evakuacije 1986. godine zbog intenzivnog radioaktivnog zračenja. Uticaj radijacije je bio izuzetno poguban na živi svet Černobilja. Teritorija od 600 hektara borove šume je stradala, kao i brojne populacije beskičmenjaka i kičmenjaka. Međunarodna agencija za atomsku energiju upozorava da je Černobiljska oblast i dalje kontaminirana izotopima stroncijuma-90 i cezijuma-137 koji se zadržavaju u koštanom i mišićnom tkivu i povećavaju rizik za pojavu raka. Ipak, nivo radijacije je opao od kada se desila katastrofa, pa su se životinje posle tri decenije vratile u zonu isključenja gde slobodno žive i imaju potomstvo.
Povratak životinja u najopasniji deo sveta
Na opšte iznenađenje, srne, losovi, divlje svinje i ostale divlje životinje uspevaju da opstanu u ovim neprijateljskim uslovima. „Kada se ljudi uklone, priroda cveta čak i nakon najgore nuklearne katastrofe”, rekao je Jim Smith sa univerziteta u Portsmouthu. Povišen nivo radijacije u Černobilju sigurno loše utiče na kvalitet života, ali izgleda da je uticaj ljudi još gori. Tome u prilog ide činjenica da je u zoni isključenja nakon katastrofe porastao broj populacija sisara, što je još jedna potvrda koliko lov, šumarstvo i poljoprivreda negativno utiču na brojnost populacija. Nasuprot tome, primećeno je kako je fenotip životinja pretrpeo promene usled mutacija gena. Primera radi, ustanovljeno je da černobiljske ptice imaju manji mozak nego ptice iste vrste u drugim delovima sveta.
Znak: “Opasnost od radijacije”
Izvor: https://www.rcinet.ca/eye-on-the-arctic/2016/04/21/ok-to-eat-meat-berries-from-swedish-forests-affected-by-chernobyl-disaster/
Priča o černobiljskim psima
Ubrzo nakon nukearne katastrofe, sovjetske vlasti su naredile evakuaciju stanovnika grada Pripjata. Ljudi su bili primorani da u kratkom vremenskom periodu napuste svoje domove i za sobom ostave svoje kućne ljubimce po koje se više nikada nisu vratili. Ono što je nakon toga usledilo je srceparajuće. Naime, mnogi psi su ubijeni od strane vojske kako bi se sprečilo širenje radioaktivne kontaminacije. Mali broj pasa koji je preživeo, ostavio je potomstvo i njihove potomke i danas možemo naći u zoni isključenja kako lutaju napuštenim poljima i mestima gde su nekada živeli ljudi.
Godine 2010, kada je počela izgradnja bezbednosne zatvorene strukture iznad reaktora, lutalice su dolazile iz okolnih mesta kako bi dobile hranu od radnika i tu su ostale. Od tada se među naučnicima javilo veliko interesovanje za černobiljske pse i počela su istraživanja. Ustanovljeno je da psi umiru jako mladi, u trećoj ili četvrtoj godini života. Takođe, primećeno je da značajan deo populacije pasa ima kataraktu jer su oči organi koji prvi budu izloženi radijaciji. Međutim, kao i ostale životinje, i oni su uspeli u dobroj meri da se adaptiraju na ove ekstremne uslove života. Oni danas žive kao lutalice, ukrštaju se kako međusobno tako i sa psima koji su van zone isključenja, što dovodi do njihove brze evolucije. U toku 2023.godine počela su istraživanja o tome kako psi uspevaju da opstanu u zoni isključenja i koje im genske mutacije to omogućavaju.
Izvor: https://www.thedailybeast.com/the-chernobyl-nuclear-disaster-created-genetically-mutant-dogs
Literatura:
