Med
Med je značajan element brojnih civilizacija i kroz vekove se koristio kao hrana i lek. Rigveda, jedan od četiri kanonska teksta hinduizma, spominje med i medonosne pčele veliki broj puta. Na sanskritu, klasičnom jeziku Indije i Nepala, med se označava kao madhu, slično grčkom methu i anglo-saksonskom medu ili mead. Pominju ga i razne religije, stari Grci su ga nudili bogovima, Jevreji smatraju da u obećanoj zemlji teče med i mleko, a islam ga označava kao lek za svaku boljku. Zbog svoje povezanosti sa božanskim, ali i antiseptičkim i prezervišućim svojstvima, med simbolizuje besmrtnost.
Med u Africi
Izvor slike: https://i.pinimg.com/originals/35/3e/4b/353e4bd6d18cd39d0c8405cc6fce5463.jpg
Korišćenje kroz istoriju
Svedočanstva o sakupljanju meda vidimo još u pećinskom slikarstvu, kao u pećini Cueva de la Araña u Španiji. Pošto se ovakve slike pronalaze u velikom broju, može se zaključiti da je i u to doba med igrao veliku ulogu u ishrani stanovništva. Proučavanjem primitivnih plemena vidimo da neka od njih u sezoni meda čak 80% svoje ishrane baziraju na medu.
Egipćani su med koristili kao zaslađivač, ponudu bogovima, u procesu mumifikacije, za izgradnju brodova, slikarstvo i izradu metala. Oni su začeli običaj da tek venčani par ispija medeno vino mesec dana nakon svadbe, od čega je i potekao izraz medeni mesec.
U staroj Grčkoj je med nuđen bogovima i duhovima umrlih. Alkoholno piće napravljeno s medom se smatralo pićem bogova. Tela Grka koji su umrli malo dalje od doma su bila čuvana u medu.
Rimljani su med koristili kao sastojak brojnih jela i soseva, a njihovo vino je takođe bilo zaslađivano medom.
Poznato je da je Kina uvozila med, koji se nekim državnim službenicima davao kao poklon nakon stupanja u penziju.
U Britaniji kasnog bronzanog doba pčelinji vosak je bio krucijalan za rad sa bronzom. Kako velika količina voska može da sadrži veliku količinu meda, Britanci su raspolagali zalihama meda koje su koristili u ishrani.
Na prostorima današnje Nemačke je pivo zaslađivano medom. Nemački vazali su svojim feudalnim gospodarima morali davati i med i pčelinji vosak.
Od doba srednjeg veka pa do 17. veka popularno je bilo alkoholno piće nastalo fermentacijom mešavine vode i meda. Ovo piće, tada poznato kao mead, danas zovemo medovina.
U evropskim manastirima se proizvodio med, ali više kao sporedni proizvod, jer su pčele primarno uzgajane zbog pčelinjeg voska, koji se koristio u izradi sveća.
U 16. veku su španski kolonisti u Meksiku i centralnoj Americi zatekli dosta razvijeno pčelarenje. Na ovim prostorima je med proizvodio autohtoni rod pčela bez žaoke, Melipona.
Pojava šećera na Starom kontinentu je potisnula korišćenje meda u ishrani bogatih, a kako je cena šećera padala, i siromašnijih slojeva društva.
U američke kolonije je u 17. veku došla evropska medonosna pčela, Apis mellifera. Njen med je korišćen za spravljanje hrane i pića, cementa, čuvanje voća i nameštaja i u medicinske svrhe.
Sastav meda
Izvor slike: https://emmettroyalhoney.com/wp-content/uploads/2021/09/The-Chemistry-Of-Honey.jpg
Struktura meda
Veliki procenat meda (82 posto) čine ugljeni hidrati u obliku monosaharida fruktoze i glukoze, disaharida saharoze, maltoze, izomaltoze, maltuloze, turanoze i kojibioze, kao i mali procenat oligosaharida u obliku erloze, teanderoze i panoze. Med čini i velika količina enzima, kao što su invertaza, amilaza, glukozo oksidaza, katalaza i kisela fosforilaza. Javljaju se i slobodne amino kiseline, njih 18, od kojih se ističe prolin. U medu se mogu naći B vitamini u tragovima – riboflavin, niacin, folna kiselina, pantotenska kiselina i vitamin B6, kao i askorbinska kiselina (vitamin C) i kalcijum, gvožđe, cink, kalijum, fosfor, magnezijum, selen, hrom i mangan. Glavni antioksidanti meda su flavonoidi, ali antioksidativna svojstva imaju i vitamin C, katalaza i selen. Smatra se da med ima veća antioksidativna svojstva što je tamniji. Od komponenti koje se mogu naći u medu izdvajamo i organske kiseline, kao što su sirćetna, mravlja i limunska, kao i brojne aromatične kiseline.
Prikaz makro- i mikromolekula u medu
Cvet bagrema
Izvor slike: https://www.dobrojutro.co.rs/wp-content/uploads/2021/04/14-bagrem-Pixabay.jpg
Vrste meda
Vrste meda se razlikuju u odnosu na pčelinju pašu i sastav medonosnog bilja. Za različite vrste meda se vezuje lečenje različitih simptoma. Bagremov med je dobar protiv nesanice, lošeg sna i vrtoglavice, a smatra se da je najdelotvorniji ukoliko se koristi u čajevima. Livadski med predstavlja med koji je nastao tako što su pčele skupljale nektar sa različitih cvetova koji se mogu naći na poljani. Suncokretov med se kristališe i zato je manje cenjen na našim prostorima. Za veoma koristan med se smatra šumski med, med koji popravlja malokrvnost i iscrpljenost. Takođe, mogu se izdvojiti i lipov med, med od uljane repice, kestenov med, kaduljin med, med od zlatošipke, deteline, vreska i lavande. Specifični medovi su ekspresni med, med koji nastaje kada se pčele hrane sokovima voća i povrća, mlekom i jajima, kao i otrovni med, nastao od biljaka koje štete ljudima.
Mutualizam
Izvor slike: https://static.pbslearningmedia.org/media/assets/WK110_Honey_Badger_and_Honey_guide_eating.jpg
Uzajamna korist
Odnos ptice medovođe Indicator indicator i jazavca medojeda Mellivora capensis predstavlja jedan od primera mutualizma između ptice i sisara. Postoje indikacije da ova ptica navodi jazavca do mesta gde se nalazi košnica, koju on uništi i tako obezbedi med za sebe i pticu. Međutim, postoji veoma malo informacija o ovom hipotetičkom odnosu, te se ne može zaključiti da li on stvarno postoji. Ono što je činjenica je da medovođe vode ljude do košnica.
Izvori:
- Symbolism of bees & honey. UTMT. (2020, November 23). Retrieved March 12, 2023, from https://www.utmt.in/blogs/the-hive-blog/symbolism-of-bees-honey
- Honey history facts. National Honey Board. (n.d.). Retrieved March 4, 2023, from https://honey.com/newsroom/presskit/honey-history-facts
- Associations. The honey badger – associations. (n.d.). Retrieved March 4, 2023, from http://www.honeybadger.com/associations.html
- Mayo Foundation for Medical Education and Research. (2020, November 14). Honey. Mayo Clinic. Retrieved March 4, 2023, from https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements-honey/art-20363819
- Chemical Composition of Honey. The Chemistry of Bees. (n.d.). Retrieved March 4, 2023, from http://www.chm.bris.ac.uk/webprojects2001/loveridge/index-page3.html
- Bellik, Y., & Boukraâ, L. (2013). Honey: An ethnomedicine. Honey in Traditional and Modern Medicine, 17–28. https://doi.org/10.1201/b15608-6
- Vrste Meda. Pcelica. (n.d.). Retrieved March 4, 2023, from https://www.pcelica.co.rs/proizvodi/med/vrste/vrste-meda.php
