Kojim dijalektom cvrkućeš?
Proleće nam je odavno stiglo, a sa njim, pored sunčanog vremena, i cvrkut ptica. U toj pesmi često uživamo, ali ni ne pomišljamo koliko je ona komplikovana i važna u ptičjem svetu.
Zašto ptice cvrkuću?
Kao što ljudi govore na različite načine, tako i ptice koriste glas da bi se oglašavale u različitim situacijama. Prema pravilu, mogu se izdvojiti dva glavna načina njihovog govora — pesma i oglašavanje.
Ptičja pesma podrazumeva složeni zvuk koji, kod najvećeg broja vrsta, proizvode samo odrasli mužjaci. Dva su razloga za ovaj tip govora — jedan je čuvanje tj. obeležavanje teritorije, a drugi privlačenje ženke. Treba naglasiti da se ovakva pesma uglavnom može čuti tokom proleća i leta.
Sa druge strane, ptičje oglašavanje je kratak zvižduk koji se koristi u svakodnevnoj komunikaciji između mužjaka i ženki različitih uzrasta, tokom cele godine. Ono služi za razmenu informacija među članovima jata bilo da se radi o prisustvu hrane, vode ili predatora.
Ptičija pesma
Izvor slike: https://www.thestatesman.com/wp-content/uploads/2020/12/QT-Bird.jpg
Umeće cvrkutanja
Poput letenja, cvrkutanje je nešto što se vežba od malena, pa mladi ptići ovu umetnost uče slušajući svoje roditelje ili bliske rođake. Pored same vokalizacije, veoma je važno da ptica zna da prepozna pesmu ili oglašavanje druge jedinke iz svoje populacije, jer u suprotnom može da ostane bez hrane i sposobnosti za preživljavanje. Ti obrasci prepoznavanja karakteristični su za jednu populaciju i prenose se kroz generacije, mada ne potpuno verno. Zato, kada ptice napuste roditeljsko gnezdo i formiraju svoju porodicu na drugom mestu, dolazi do nastanka malo drugačijeg načina govora i stvaranja novog ptičjeg dijalekta specifičnog za to geografsko područje. Na ovaj način se obezbeđuje prepoznavanje različitih cvrkuta u okviru jata na jednoj teritoriji.
Ptići uče pesmu od svojih roditelja
Izvor slike: https://jimedd71.files.wordpress.com/2015/05/robin-nest-350.jpg
Pored toga što je cvrkutanje geografski specifično, postoje slučajevi u kojima je izražena jedinstvenost pesme pojedinačnih jedinki. Kada je individualnost vokalizacije izrazito zastupljena u nekoj grupi, ona nadmašuje pomenutu teritorijalnu karakterističnost. Ova pojava je uočena kod vrste Taeniopygia guttata castanotis ili zebraste zebe.
Pesma zebrastih zeba
Zebraste zebe su jedna od najistraženijih vrsta kada su u pitanju pesma i oglašavanje ptica. S obzirom na to da se samo mužjaci oglašavaju pesmom, mladi muški ptići uče da pevaju od svojih očeva i to tokom kratkog perioda u „pubertetu”, nakon čega do kraja života koriste manje-više istu pesmu. Interesantno je da tokom ovog procesa svaki ptić oblikuje sebi svojstvenu melodiju, iako je inicijalno uči od oca. Prema tome, vladalo je mišljenje da kod zebrastih zeba ne postoje dijalekti, jer su potisnuti individualnošću pesama svakog pojedinca.
Međutim, skorašnje istraživanje je pokazalo da ovo ipak nije slučaj. Koristeći pesme četiri različite populacije zebrastih zeba (od kojih su dve bile divlje, a dve gajene), specijalni algoritam za prepoznavanje tih pesama i potonje generacije ptica, uočeno je da postoje različiti dijalekti karakteristični za svaku od četiri početne populacije zebrastih zeba. U algoritam su prvo učitane melodije roditeljskih populacija. Potom su pesme narednih generacija (poteklih od četiri prvobitne) prikazivane ovom programu, nakon čega ih je on sa iznenađujućom tačnošću pravilno povezao sa odgovarajućom roditeljskom grupom. Ovime je opovrgnuto ranije mišljenje da individualnost pesama potpuno isključuje postojanje dijalekata.
Zebraste zebe
Izvor slike: https://njuska.com/wp-content/uploads/2014/04/02-1.png
Još jedno otkriće u ovom istraživanju tiče se izbora partnera. Metodom ukrštenog uzgajanja, koja podrazumeva da su ptići jedne populacije uzgajani od strane odraslih jedinki iz druge populacije, došlo je do mešanja fizičkih osobina (poput veličine tela) i karakteristika određenih kulturom pojedinačnih grupa (npr. dijalekta) kod svake mlade jedinke. Na taj način je omogućeno odvojeno posmatranje uloge genetičkih determinanti i kulturoloških osobina (u konkretnom slučaju dijalekata pesme) u odabiru partnera. Pokazalo se da ženke zebrastih zeba radije biraju mužjake koji pevaju istim dijalektom kao i mužjaci sa kojima su one odrasle, dok su njihove fizičke osobine bile skoro zanemarene.
Kompleksnost, jedinstvenost, harmonija — sve su to odlike ptičje pesme. Nama prijatne za slušanje, ove melodije pticama znače opstanak. Sledeći put ih oslušnite malo bolje — možda pevaju nekome baš u vašoj blizini.
Izvori:
- https://www.sciencedaily.com/releases/2022/03/220329152821.htm
- https://watchingbackyardbirds.com/wbbsite/articles/featured/bird-songs-and-bird-calls.php
- Wang, D., Forstmeier, W., Farine, D.R. et al. Machine learning reveals cryptic dialects that explain mate choice in a songbird. Nat Commun 13, 1630 (2022).
