Dečja paraliza – nekad i sad
Dečja paraliza ili poliomijelitis je virusna infekcija koja se primarno ispoljava kod dece mlađe od pet godina. Ovaj virus napada nervni sistem i može izazvati potpunu paralizu u samo nekoliko sati. Virus se prenosi najčešće fekalno-oralnim putem, a ređe kontaminiranom hranom i vodom. Simptomi uključuju groznicu, iscrpljenost, povraćanje, ukočenost vrata i bol u ekstremitetima.
Jedna u 200 infekcija dovodi do ireverzibilne paralize. Od paralizovanih pacijenata njih 5 do 10 posto umire kada dođe do imobilizacije mišića koji učestvuju u disanju.
Gvozdena pluća – pomoć pacijentima sa paralizom mišića za disanje
Izvor slike: https://media.npr.org/assets/img/2015/04/10/sf25027_sq-0f6b5b41a3919281ad4df2dd7ad6a3fc10621d55.jpg
Istorijat
Egipatske stele prikazuju sveštenika sa oslabelom tankom nogom, što ukazuje mogućnost postojanja virusa dečje paralize još oko 1500. godine pre nove ere! Do prvog opisa ove bolesti je došlo mnogo kasnije, 1789. godine, kada ju je doktor Majkl Andervud objasnio kao „slabost donjih ekstremiteta“. Doktor Jakob fon Hajne je izvršio prvo sistemsko istraživanje dečje paralize i izneo hipotezu da je bolest zarazna. Tokom narednih decenija, dolazi do podele poliovirusa na 3 serotipa, koji se međusobmo razlikuju u proteinskoj strukturi kapsida. Ova tri tipa izazivaju iste simptome, ali postoji veća verovatnoća pojave paralize ukoliko je do zarazu izazvao tip 1.Tomas Veler i Frederik Robins su 1948. godine dobili Nobelovu nagradu za uzgajanje polio virusa u živim ćelijama. Sedam godina kasnije, doktor Jonas Salk predstavlja prvu vakcinu protiv polija u vidu injekcije. Doktor Albert Sabin 1961. godine razvija oralnu vakcinu.
Primanje oralne vakcine
Danas
Zahvaljujući masovnim imunizacijama, dečja paraliza je „istrebljena“ u razvijenim delovima sveta. Međutim, u nekim delovima sveta se i danas javljaju slučajevi dečje paralize, pogotovo u zemljama sa slabijim zdravstvenim sistemima i nižim stopama vakcinacije.
Od 1988. godine, slučajevi infekcije virusom su se smanjili preko 99 procenata. Tip 2 je iskorenjen 1999. godine, a tip 3 2020. U ovom momentu, tip 1 i dalje napada dve države: Pakistan i Afganistan.
Struktura polio virusa
Izvor slike:
Struktura virusa
Poliovirusi su virusi familije Picornaviridae. To su virusi čija je genetička informacija sadržana u molekulu RNK, dužine 7440 do 7500 nukleotida. Na površini imaju kapsid sačinjen od 4 strukturna proteina – VP1, VP2, VP3 i VP4. Razlikujemo tri serotipa poliovirusa, koji imaju 70% identičnog genetskog materijala. Virusi su stabilni i mogu se skladištiti na temperaturi od -20 °C. Inaktiviraju ih formaldehid, izlaganje hloru i UV svetlosti.
Frenklin Delano Ruzvelt, trideset drugi predsednik SAD
Poznate ličnosti
Frenklin Delano Ruzvelt, trideset drugi predsednik Sjedinjenih Američkih Država, našao se oči u oči sa dečjom paralizom u svojoj trideset devetoj godini. Smatra se da je do infekcije virusom došlo u njegovoj vikendici tokom leta 1921. godine, a zbog oslabljenog imuniteta usled stresa. Ruzvelt se, radi poboljšanja svog stanja i želje da ponovo hoda, nakratko povukao iz politike, ali se kasnije vratio i kandidovao za predsednika. Njegova paraliza nije uticala na podršku Amerikanaca njegovoj kampanji.
Frida Kalo je polio dobila 1913, sa šest godina. Kao posledica bolesti, njena desna noga je bila primetno kraća i tanja, sa čirevima na koži.
Glumica i aktivistkinja Mija Ferou je polio dobila sa devet godina, 1954. godine u Los Anđelesu. Iskustvo sa bolešću, izolovanost od porodice i spaljivanje stvari, podstaklo ju je da se vatreno bori za zastupljenost vakcina protiv dečje paralize i za eradikaciju bolesti.
Alanu Aldi, poznatom po svojoj ulozi u američkoj seriji M*A*S*H, ustanovljena je infekcija polio virusom sa 7 godina. Glumac se seća lečenja koje je trajalo pola godine, a koje je uključivalo utopljavanje ekstremiteta vrelom ćebadi.
Kanadski glumac Donald Saterland kaže da je njegova prva reč bila „vrat“. Bol u vratu je bio posledica dečje paralize.
Joni Mičel, kanadska muzičarka, kantautorka i slikarka, susrela se sa poliom kao dete, kada je bila paralizovana. Decenijama kasnije, njeni simptomi su se vratili u obliku velikog zamora.
Nil Jang, kanadski kantautor i pevač, razboleo se samo 4 godine pre vakcinacije u njegovoj školi. Bolest je ostavila jedan podsetnik – blago šepanje.
Fransis Ford Kopola, režiser i scenarista, zarazio se 1947. godine, kada je imao 9 godina i bio je paralizovan godinu i po dana. Seća se usamljenosti i kako je kratio vreme igrajući se sam.
I za kraj…
Poliomijelitis je infektivna bolesti sa velikim posledicama. Od 3 serotipa, sada se u prirodi javlja samo jedan, tip 1, što je ogroman pomak u očuvanju zdravlja svih ljudi na Zemlji. Koraci koji se preduzimaju da polio konačno ostane samo iza vrata laboratorija podrazumevaju poboljšanje higijene u ruralnim područjima. Na ovaj način neće dolaziti do širenja ove bolesti, ali i drugih bolesti koje slabe imunitet stanovništva, što dovodi do preterane reakcije u kontaktu sa vakcinom protiv dečije paralize. Nadamo se da će ova opaka bolest ubrzo biti stvar prošlosti.
Izvori:
- Revilla, F. (2017, April). Paho/WHO: Basic polio facts. Pan American Health Organization / World Health Organization. Retrieved February 16, 2023, from https://www3.paho.org/hq/index.php?option=com_content&view=article&id=7065%3Abasic-polio-facts&Itemid=0&lang=en#gsc.tab=0
- John, T. J. (2008). Poliomyelitis. In H. K. Heggenhougen & S. R. Quah (Eds.), International Encyclopedia of Public Health (pp. 144–154). essay, Elsevier/Academic Press.
- History of polio. GPEI. (n.d.). Retrieved February 16, 2023, from https://polioeradication.org/polio-today/history-of-polio/
- World Health Organization. (n.d.). Poliomyelitis (polio). World Health Organization. Retrieved February 23, 2023, from https://www.who.int/health-topics/poliomyelitis#tab=tab_1
- Long, S. S., Pickering, L. K., Prober, C. G., Adderson, E. E., Schwartz Benjamín, & Martin, S. W. (2012). Principles and practice of pediatric infectious diseases (4th ed.). Elsevier/Saunders.
- Berish, A. (n.d.). FDR and polio. FDR Presidential Library & Museum. Retrieved February 21, 2023, from https://www.fdrlibrary.org/polio
- Michelson, A. (2022, August 15). 8 celebrities who had polio and described their experiences, from paralysis to having their belongings burned. Insider. Retrieved February 21, 2023, from https://www.insider.com/celebrities-who-have-had-polio-2022-8#frida-kahlo-2
