Damani — tajni rođaci slonova
Damani su mali robusni sisari slični hrčkovima ili zečevima. Ove životinje su poznate po mnogim imenima od kojih su, pored damani, najpoznatiji hiraksi ili pećinari. Zbog zdepastog tela i debele glave izgledom podsećaju na glodare. Hiraksi imaju debele prste sa kandžama nalik kopitima, sa po četiri prsta na prednjim i tri prsta na zadnjim nogama.
Iako ove životinje najviše nalikuju glodarima, njihovi najbliži živi rođaci su zapravo slonovi i morske krave. Zubi, prsti na nogama i struktura lobanje damana slični su onima kod slonova, ali što je još važnije, imaju zajedničkog pretka.
Izgled damana
Izvor slike:https://miro.medium.com/v2/resize:fit:2000/1*0N4nXOlAdBgxyO2SSVGwJg.jpeg
Pogled u svakodnevni život damana
Damani naseljavaju kamenita područja prekrivena žbunjem na Sinajskom i Arapskom poluostrvu, kao i u većem delu Afrike. Ishrana im obično obuhvata travu, začinsko bilje, lišće, voće, insekte, guštere i ptičja jaja. U divljini, mogu jesti biljke koje su otrovne za većinu drugih životinja, kao što su biljke porodica Solanaceae i Euphorbiaceae. Prirodni neprijatelji hiraksa su pitoni, orlovi i divlje mačke. Period gestacije hiraksa je 7-8 meseci, što je neobično dugo za životinju ove veličine. Mladunci se rađaju potpuno razvijeni i sposobni su za trčanje i skakanje već u prvom satu života.
Žbunasti (Heterohyrax brucei) i kameni pećinari (Procavia capensis) su dnevne životinje koje žive u grupama među stenama. Ove kolonije mogu uključivati više vrsta koje žive u bliskom kontaktu, a obično se sastoje od jednog teritorijalnog mužjaka sa oko 20 ženki i njihovih mladunaca. Kameni hiraksi su aktivni tokom dana i mogu se uočiti kako se hrane i greju na suncu blizu ulaza u sklonište. Drveni pećinari (Dendrohyrax sp.) su arborealne, solitarne i noćne jedinke. Često se javljaju u parovima i ne formiraju velike grupe.
Adult pećinara sa mladunčetom
Izvor slike:https://c.files.bbci.co.uk/F0C9/production/_108314616_hyrax2.jpg
Filogenija pećinara
Filogenetski odnos Hyracoidales nije najjasniji. Njihove osnovne karakteristike upućuju na to da bi ova grupa mogla biti drevni i manje razvijeni izdanak kopitara. Najstariji fosili potiču iz perioda od pre oko 30 miliona godina, a većina ovih ranih jedinki bila je velika, najveći od njih veličine poput konja.
Najbliži preživeli rođaci reda Hyracoidea su pripadnici redova Proboscidea i Sirenia. Poput slonova, kameni damani pripadaju Afrotheria, nadredu koji se sastoji od ranih predaka sisara koji su se pojavili pre između 80 i 100 miliona godina. Stenoviti hiraksi pripadaju redu Hyracoidae, koji se odvojio od evolucionog puta slonova pre oko 65 miliona godina.
Filogenija Afrotheria
Slonovi i hiraksi dele mnoge osobine koje ukazuju na zajedničko poreklo. Kljove slonova i hiraksa jedinstvene su u poređenju sa drugim životinjama sa kljovama po tome što rastu iz sekutića, a ne iz očnjaka. Poput slonova, pećinari imaju kandže nalik kopitima i vrlo osetljive jastučiće stopala, ali im takođe nedostaje žučna kesa i torakalna šupljina. Pored ovih morfoloških sličnosti, hiraks i slon dele i neke sekvence mitohondrijalnih gena.
Morfološki prikaz razlike između slona, hiraksa i morske krave
Ova vrsta se ne smatra ugroženom. Damani se generalno love radi njihovog krzna i mesa. Međutim, u određenim lokalitetima su se premnožili, čime zapravo predstavljaju glavne štetočine lokalnim farmerima.
Izvori:
