Zašto se ježimo?

Cutis anserina. Na prvi pogled zvuči kao strašna i misteriozna medicinska dijagnoza. Zapravo, sa ovom pojavom zanimljivog latinskog naziva se susrećemo skoro svakodnevno. Koliko puta vam se desilo da ste se naježili i zapitali zašto se to zaista dešava? Strah, zadovoljstvo, uzbuđenje, emocija, hladnoća. Naša koža u tim situacijama poprima novu, reljefastu strukturu.

Naježena koža

Izvor slike: https://static.scientificamerican.com/sciam/cache/file/03DA599C-BE8B-4A9A-82EBB4D108D9CCBF_source.jpg?w=590&h=800&EE2FB721-5558-4798-8AFDCE429FA179B7

Sama fiziološka osnova ovog procesa je vrlo jednostavna. Nervni završeci simpatičkog nervnog sistema stimulišu glatke mišiće dlake (MAP-musculus arrector pilli) u koži koji se kontrahuju, na taj način izdižući folikule dlake i postavljajući samu dlaku u uspravni položaj.

U osnovi ovog procesa leži nekoliko pitanja. Da li je kod ljudi ovo samo ostatak naših evolutivnih predaka? Da li ovaj proces ima neko dublje i bitnije značenje? Odgovore na ova pitanja možemo pronaći u predstojećem objašnjenju uloge i funkcije samog procesa ježenja.

Folikul dlake

Izvor slike:https://rockduet.files.wordpress.com/2014/04/hair-follicle1.jpg

Regulacija telesne temperature

Koža, kao najveći organ u ljudskom telu, ima bitnu ulogu u kontroli telesne temperature. Kada smo izloženi hladnoći, naša koža se ježi. Kontrakcija mišića koji kontrolišu položaj dlake stvara toplotu, kao i kontrakcija bilo kog drugog mišića u telu. Podizanje folikula dlake zatvara pore i smanjuje odavanje toplote. Takođe, ispod dlake bivaju zarobljeni molekuli toplog vazduha koji greju telo. Ipak, ova uloga kod ljudi je trivijalna, za razliku od naših evolutivnih predaka koji na svome telu imaju mnogo više dlaka, tako da je ova funkcija izraženija kod njih.

Emotivna stimulacija

Bilo da je u pitanju vaša omiljena pesma, uživanje u lepoti nekog umetničkog dela, strašni horor film ili stresna situacija, vaš centralni nervni sistem duboke emotivne nadražaje ne detektuje kao nešto lepo, već ih registruje kao opasnost. Samim tim, aktivira se evolutnivni simpatički refleks podizanja dlake, koji je našim precima služio da izgledaju opasnije i da se odbrane kada su ugroženi od strane predatora. Ježenje se uglavnom aktivira kada je stimulus koji dospeva do našeg nervnog sistema iznenadan i kad nismo spremni na njega. Moderna psihologija veruje da su ljudi koji su emotivno zatvoreniji zapravo podložniji ježenju prilikom emotivnih nadražaja iz spoljašnje sredine.

Nova istraživanja

Najnovija istraživanja iz 2020. godine pokazala su da ipak u osnovi ježenja može postojati nešto mnogo komplikovanije od pukog emotivnog ili termoregulativnog odgovora. Kao što smo već pomenuli, nervni završeci simpatičkog nervnog sistema inervišu MAP (musculus arrector pilli). Takođe, oni formiraju veze sa samim folikulom dlake čineći trijadu povezanih struktura. Ispostavlja se da su upravo ovi glatki mišići u koži odgovorni za stvaranje struktura sličnih sinapsama u centralnom nervnom sistemu, koji preko završetaka simpatičkih nerava i neurotransmitera noradrenalina komuniciraju sa folikulom dlake i matičnim ćelijama (hair follicle stem cells-HFSC)  koje okružuju folikul. Sama dlaka prolazi kroz dva fiziološka stanja. Stanje mirovanja koje se naziva telogen i stanje rasta koje se naziva anagen. U stanju mirovanja, trijada koju čine nerv-glatki mišić-matične ćelije folikula dlake, smanjuje proliferaciju matičnih ćelija tako što umanjuje gensku ekspresiju regulatora Foxp1 i Fgf18 u ćelijama. Kada nam je hladno, ili kada smo emotivno stimulisani, procesom ježenja povećava se aktivacija simpatičkog nervnog sistema i samim tim ekspresija regulatora Foxp1 i Fgf18 čime se stimuliše proliferacija folikula i rast novih dlaka.

 

Mehanizam piloerekcije

Izvor slike:https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7540726/bin/nihms-1607799-f0008.jpg

Za kraj, sve ovo može poslužiti naučnicima da u budućnosti dublje zađu u probleme gubitka dlake, kako kod ogromnog broja muškaraca, tako i kod težih oblika alopecije i drugih medicinskih oboljenja. Takođe, ježenje može biti indikator nekih patoloških stanja, kao što su keratosis pilaris, stanje u kome je koža stalno naježena, autonomna disrefleksija izazvana povredom kičmene moždine, epileptični napadi izazvani epilepsijom temporalnog režnja kao i skup simptoma izazvanih virusom gripa.

Izvori :

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7540726/
• https://www.brainfacts.org/brain-anatomy-and-function/body-systems/2019/what-causes-goosebumps-120619
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6855651/
• https://www.healthline.com/health/goosebumps-on-skin#other-conditions
• https://www.health.harvard.edu/blog/wondering-about-goosebumps-of-course-you-are-2020080320688